Szata roślinna Sudetów Zachodnich ukształtowana została w okresie polodowcowym, gdyż zlodowacenie spowodowało wyginięcie prawie wszystkich gatunków lokalnych. Domniemanym wyjątek miał być czosnek sztywny (Allium strictum), który występował na Ostrzycy. Po 1945 roku nie potwierdzono istnienia tej rośliny. Poza reliktami z okresu zlodowacenia cała szata roślinna przywędrowała z innych obszarów Eurazji. Wyraźnie zróżnicowana pod względem ilości gatunków jest flora poszczególnych pasm, i tak w Karkonoszach spotkamy ponad 700 gatunków roślin wyższych, w Rudawach Janowickich około 900, a w Górach Kaczawskich prawie 1700. Oprócz elementów glacjalnych, które trafiły tu w różnych okresach lodowacenia, bądź w interglacjale i stanowią pokaźną liczbę elementów polarnych (malina moroszka – Rubus chamaemorus na zdjęciu obok), czy arktyczno – alpejskich występuje tu ponadto sporą liczba innych gatunków górskich dając ogólną liczbę ponad 130. Gatunków halnych (alpejskich) w Karkonoszach występuje 47, subalpejskich 27 i 63 gatunki reglowe. Górskie gatunki przywędrowały tu z Karpat i Alp, natomiast pokaźna liczba gatunków pochodzi z zachodu tworząc tzw. element atlantycki (przytulia hercyńska - Galium saxatile. Elementy południowe są bardzo nieliczne i występują głównie w Górach Kaczawskich. Zaznaczyć należy, że w Sudetach nie mamy niekwestionowanych gatunków endemicznych. Jedynym „pewnym” endemitem w randze podgatunku jest widoczna na zdjęciu obok skalnica bazaltowa (Saxifraga moschata ssp. basaltica występująca w Małym Kotle Śnieżnym) . Endemity „czeskie” z rodzaju Campanula i Hieratium nie są uznawane powszechnie. Zaznaczać należy udział gatunków holarktycznych, syberyjskich (kosaciec syberyjski - Iris sibirica, czosnek syberyjski – Allium sibiricum), oraz gatunków, których występowanie uzależnione jest od specyficznego podłoża. Zaliczymy tu gatunki wapieniolubne, bazifilne i acidofilne.

Piętra roślinne w Sudetach w stosunku do Karpat są obniżone o 200 – 300 metrów.

Góry Kaczawskie, to zdecydowanie najbogatsze florystycznie pasmo całych Sudetów Zachodnich. Powodem tego jest bardzo bogata i zróżnicowana budowa geologiczna ( łupki, wapienie, dolomity, bazalty, andezyty, ryolity, melafiry, serpentyny, piaskowce, granity …) i ciepły klimat wynikający ze stosunkowej małej wysokości (Baraniec, Skopiec, Maślak, Okole osiągają około 720 m). Drzewostany w większości zostały zdeformowane przez nagminne wprowadzanie świerka w czasach niemieckich, ale spotkamy jeszcze interesujące zespoły buczyn, jaworzyn, łęgów, olsów i grądów. Spotkamy w nich obok buków i jaworów: jesiony, dęby szypułkowe, wiązy górskie i pospolite, lipy, klony, graby, cisy i jodły. Nieopodal Komarna w rezerwacie „Buczyna Storczykowa”, na górze Połom i w rezerwacie „Góra Miłek” występują zespoły leśne z bogatym runem. Spotkamy tu obuwika pospolitego, goryczuszkę orzęsioną, goryczkę krzyżową, goryczkę gorzkawą, buławnika czerwonego, wielkokwiatowego, mieczolistnego, podkolana białego, listerę jajowatą , kruszczyka rdzawoczerwonego, storczyka męskiego, drobnokwiatowego, gnieźnika leśnego, gółkę długoostrogową, wilczą jagodę, irgę zwyczajną, Wawrzynka wilcze – łyko, orlika pospolitego, gruszyczki, zarazę bladoczerwoną, centurię pospolitą, zimowita jesiennego, lilię złotogłów, przylaszczkę pospolitą. Na Miłku wielką rzadkością jest cyklamen południowy, mający tu jedyne stanowisko w Polsce. Na szczycie naturalnie występują cisy. Półki skalne i skałki naturalne pokrywają interesujące murawy wapieniolubne z ożanką pierzastosieczną. W okolicy Jeżowa u podnóża Stromca występują bardzo bogate lasy łęgowe z ciemiernikiem zielonym. W Górach Ołowianych nieopodal Janowic Wielkich w nieczynnym kamieniołomie serpentynów o nazwie Popiel występują niezwykle rzadkie w Polsce paprocie serpentynowe. Drugie w Polsce stanowisko, to Masyw Ślęży. Występuje tu zanokcica ciemna (Asplenium adiantum – nigrum) i zanokcica serpentynowa (Asplenium septentrionale). Niedaleko stąd w przełomach Bobra w pięknej buczynie żyznej z żywcem kremowym i miesięcznicą trwałą w runie występuje naturalnie wiciokrzew pomorski, mający tu jedyne w Sudetach Zachodnich stanowisko. W okolicach Komarna i Dziwiszowa na łąkach spotkamy śnieżycę wiosenną, a w łęgowych lasach śnieżycę przebiśnieg.

Zanokcica ciemna – Popiel w G.Ołowianych.	Ożanka pierzastosieczna na Miłku.

Zaraza bladoczerwona.	Wiciokrzew pomorski z przełomów Bobra.

Kruszczyk rdzawopurpurowy z Połomu.	Kłokoczka południowa- Grzbiet Wschodni

W Górach Kaczawskich spotkamy także bardzo rzadki gatunek południowego – sródziemnomorskiego pochodzenia: kłokoczkę południową. Warte uwagi są półnaturalne łąki okolic Komarna, Radomierza, Dziwiszowa z dziewięćsiłem bezłodygowym, goździkiem kropkowanym, storczykiem szerokolistnym, dzwonkami i dziesiątkami pospolitych gatunków roślin łąkowych.

Rudawy Janowickie przeważnie porastają nienaturalne świerczyny górskie z niewielką domieszką modrzewia, i tylko w niższych położeniach spotkamy lasy wyżynne, jaworzyny górskie, buczyny żyzne, buczyny kwaśne i sporadycznie olsy. Ubogie, kwaśne środowisko sprawia, że nie spotkamy tu poza górą Bielec roślin wapieniolubnych. Wyjątkową wartość przedstawia drzewostan poniżej Zamku Bolczów, będący typem lasu zwanym jaworzyną górską (Dentaria-eneaphyllidis Fagetum ). Pośród buków i jaworów występują wiązy górskie, lipy drobnolistne, klony, jodły, dęby, wiciokrzew czarny, wawrzynek wilcze-łyko, miesiącznica trwała, łuskiewnik różowy, żywiec kremowy, żywiec bulwkowy, gnieźnik leśny, czerniec gronkowy, lilia złotogłów. W Dolinie Janówki oprócz wymienionych gatunków wymienić należy rosiczkę okrągłolistną i grzyba - smardza stożkowatego ( stanowisko zniszczone przez wybudowanie w tym miejscu wiaty turystycznej),różę alpejską, widłaka jałowcowatego i widłaka wrońca. Łąki nad Mniszkowem, rozciągające się na stokach Wołka po Halę Krzyżową porastają zespoły z ciemiężycą zieloną, śnieżycą wiosenną, jaskrem platanolistnym, arniką górską, podbiałkiem alpejskim, podkolanem białym, gółką długoostrogowa, storczykiem Fuchsa, storczykiem szerokolistnym, różą alpejską, jastrzębcem pomarańczowym, storczykiem bzowym, rutewką orlikolistną, dziewięćsiłem bezłodygowym,ostrożniem łąkowym, krzyżownicą górską, starcem główkowatym .

Na Bielcu i jego zachodnich stokach oprócz wymienionych gatunków występuje czosnek niedżwiedzi, żywiec kremowy, wawrzynek wilczełyko, zimowit jesienny,listera jajowata, kruszczyk szerokolistny, gnieźnik leśny, modrzyk górski.

Gółka długoostrogowa – stoki Wołka	Śnieżyca wiosenna- Mniszków

Róża alpejska - Dolina Janówki	Jastrzębiec pomarańczowy – Bielec

Dolina Janówki i Garby Janowickie są miejscem występowania największej w Sudetach Zachodnich ilości drzew jodły pospolitej, występuje tu zjawisko naturalnego odnawiania się jodły. Roślinność naskalna w Rudawach Janowickich reprezentowana jest tylko przez kilka gatunków typowych takich jak trzcinnik owłosiony i rojnik pospolity. Na Krzyżnej Górze spotkamy ostatnie okazy wymierającego Sudetach jałowca pospolitego.

Żywiec kremowy- okolice zamku Bolczów	Smardz stożkowaty – Dolina Janówki

Kotlina Jeleniogórska dzięki niskiemu położeniu nie przekraczającemu 500 m posiada sprzyjające warunki klimatyczne, ale ubogie granitowe i złożone z polodowcowych osadów podłoże spowodowało, że nie wykształciły się tu tak bogate zespoły jak w sąsiednich Górach Kaczawskich. Należy zauważyć, że obszar ten został bardzo zdegradowany przez wielowiekową gospodarkę człowieka. W niewielu miejscach przetrwały łęgi jesionowe, wierzbowo- topolowe, olszynki, lasy wyżynne. Wśród zespołów łąkowych spotkamy murawy kserotermiczne. Przez wieki gospodarki sztuczne stawy hodowlane funkcjonują jak naturalne gromadząc rośliny wodne i liczne gatunki płazów i ptaków. Występują w kotlinie dwa duże kompleksy stawów: Stawy Podgórzyńskie i Stawy Karpnickie, oraz kilkaset mniejszych, rozproszonych stawów. Spotkamy tu zarośla łozy, pałkę szerokolistną, tatarak, strzałkę wodną, rdestnicę pływającą, sitowie korzenioczepne, jeżogłówkę pojedynczą, ponikła i inne pospolitsze już gatunki.

Pozostałością po wielu istniejących kiedyś torfowiskach są Łomnickie Doły i Trzcińskie Mokradła. Na Trzcińskich Mokradłach zachowało się torfowisko z charakterystycznymi roślinami takimi jak: turzyca bagienna, żurawina błotna, wełnianka wąskolistna, wełnianka pochwowata, rosiczka okrągłolistna, brzoza omszona. Ważnym walorem obszaru są aleje i stare drzewa gatunków rodzimych, które spotkamy w okolicy Mysłakowic, Staniszowa, Karpnik, Trzcińska, Janowic Wielkich, Maciejowej, Łomnicy, Wojanowa, Dąbrowicy przy drogach i w licznych parkach przypałacowych. Spotkamy tu dęby szypułkowe, jawory, lipy drobnolistne, jarząby szwedzkie, sosny pospolite, świerki pospolite, klony, wiązy, jesiony i cały szereg gatunków egzotycznych.

Rosiczka okrągłolistna – Trzcińskie Mokradła	Żurawina błotna – Trzcińskie Mokradła

Karkonosze – najwyższe góry całych Sudetów posiadają pod względem ilości najmniej liczną florę około 700 gatunków, ale jest ta jednocześnie flora najcenniejsza dzięki jej specyficznym cechom górskim. Piętro podgórskie do wysokości 500 m jest w zasadzie zastąpione nienaturalnymi zespołami - nie spotkamy już gradów podgórskich z dębem i grabem, sporadycznie spotkamy lasy łęgowe w okolicy Sobieszowa i Piechowic. Dęby spotkamy w lasach wokół góry Chojnik i poniżej wodospadu Szklarka.

W piętrze regla dolnego (500 – 1000 m) dominują obecnie świerczyny zastępujące naturalne zespoły leśne występujące tu kiedyś. Były to buczyny żyzne ( z żywcem kremowym i bulwkowym w runie) i buczyny kwaśne ( z kosmatką gajową , śmiałkiem w runie). Do czasów współczesnych przetrwały takie zespoły w esklawach Karkonoskiego Parku Narodowego „Góra Chojnik” i „Wodospad Szklarki”. Zespoły te urozmaica rdest wężownik, kozłek całolistny, stroczyk Fuchsa, storczyk szerokolistny, czerniec gronkowy, lepiężnik biały, zimowit jesienny.

Regiel górny (1000 – 1250 m) pokrywa naturalny bór świerkowy, zwany też świerczyną hercyńska z takimi gatunkami jak siódmaczek leśny, pszeniec leśny, trzcinnik owłosiony, śmiałek pogięty, szczawik zajęczy, wietlica alpejska, podrzeń żebrowiec, ciemiężyca zielona, szczaw alpejski.

Piętro subalpejskie lub piętro kosodrzewiny (1250 – 1450 m) zdominowane jest przez zarośla kosodrzewiny, której towarzyszy krzewiasta forma jarzębiny i wierzby śląskiej. W piętrze tym rozwinęły się także zarośla liściastych krzewów z czeremchą skalną, wierzbą lapońską, brzozą karpacką, porzeczką skalną, bażyną, miłosną górską, modrzykiem gorskim, liczydłem, ciemiężycą zieloną .

Piętro subalpejskie w Śnieżnych Kotłach	Czeremcha skalna w Kotle Małego Stawu

Także w tym piętrze dzięki specyficznej budowie Karkonoszy wykształciły się torfowiska , czego nie spotkamy w innych górach Polski: Torfowisko pod Kamiemmnnikiem, Torfowisko na Równi pod Śnieżką,Szrenickie Mokradła, Torfowisko pod Mumlawskim Wierchem. Trzon zespołów torfowiskowych wysokich i przejściowych) tworzą torfowce (Sphagnum), występują z nimi turzyce, borówka bagienna, żurawina drobnolistna, bażyna, wełnianka pochwowata, wełnianeczka alpejska i darniowa, modrzewnica zwyczajna, malina moroszka i turzyca patagońska. Wiek torfowisk sięga 10000 lat.

Płaskie powierzchnie na grzbiecie umożliwiły stagnowanie wody i powstanie torfowisk.

Pierwiosnka najmniejsza.	Sasanka alpejska w piętrze halnym na Śnieżce.

Piętro halne (1450 – 1602 m) w Karkonoszach wykształcilo się tylko w okolicach Śnieżki, Czarnego Grzbietu, Wielkiego Szyszaka. Tworzą je naskalne murawy z kostrzewą niską, mietlicą skalną, sitem skucina, pierwiosnką najmniejszą , sasanką alpejską, jastrzębcem alpejskim, dzwonkiem karkonoskim.

Największe skupienie naskalnej roślinności znajduje się w Malym Kotle Śnieżnym na żyle bazaltowej, gdzie oprócz wymienionej skalnicy bazaltowej spotkamy skalnicę śnieżną, skalnicę darniową, naradkę tępolistną, różeńca górskiego, zmienkę górską, gęsiówkę alpejską, lilijkę alpejską ,pierwiosnkę najmniejszą i kilkadziesiąt innych częstszych już gatunków roślin górskich. Na dnie Śnieżnych Kotłów stwierdzono niezwykle rzadką wierzbę zielną i wystąpienie zimozioła północnego. W Kotle Małego i Wielkiego stawu spotkamy gnidosza sudeckiego, a w wodach stawów odnaleziono stanowisko poryblina jeziornego.

Pięciornik złoty.	Wielki Staw i wierzba lapońska (pierwszy plan)

Warte uwagi są porosty karkonoskie, gdzie spotkamy gatunki endemiczne i rzadkie. W Małym Kotle Śnieżnym na żyle bazaltowej występuje endemiczna grzybinka okazała, wgłębiczek , karkonoski.

Umbilicaria propagulifera ma w Karkononoszach jedyne stanowisko na półkóli północnej. Do bardzo rzadkich należą tarczownica pierścieniowata, setniczka kolista, jaskrawiec królewski.

Świat zwierzęcy Sudetów Zachodnich.

Z gromady ssaków nie spotkamy tu już niedźwiedzia, którego ostatni osobnik zabity został w 1804 roku. Wilk wytępiony został jeszcze wcześniej (1766), chociaż pojawił się on w Górach Kaczawskich w masywie Okola w latach 90-tych. Niestety wilcza rodzina bytująca tam kilka lat została wytępiona. Podobny jak niedźwiedzia los spotkał rysia i żbika. Po czeskiej stronie gór podejmowane były próby zaaklimatyzowania w Karkonoszach rysi i niedźwiedzi tatrzańskich, stąd wielokrotnie pojawiały się informacje o zaobserwowaniu tych ssaków, jednak ich pobyt miał charakter czasowy np. niedżwiedż w Grzbiecie Lasockim. Największym drapieżnikiem obecnie jest lis, rozpowszechniony w całych Sudetach, po szczyty Karkonoszy włącznie. Inne drapieżniki takie jak kuna leśna, kuna domowa, gronostaj, łasica, borsuk, tchórz też występują we wszystkich pasmach. Wydra powróciła na stałe , obserwujemy ją w Ciechanowicach, Janowicach, Jeleniej Górze, Podgórzynie… Ze ssaków owadożernych na uwagę zasługuje ryjówka alpejska, której podgatunek Sorex alpinus hercynicus jest jedynym lokalnym elementem górskim wśród ssaków. Ryjówka aksamitna, malutka i rzęsorek rzeczek należą do częstych, rzadziej pojawia się rzęsorek mniejszy, uważany za gatunek karpacki. Wszędzie poza grzbietem Karkonoszy występuje jeż i kret. Gryzonie reprezentowane są dosyć licznie przez wiewiórki (z czarną odmianą – górską), orzesznice, popielice, myszy leśne, zaroślowe i polne. Narniki zwyczajny i bury, przy czym ten drugi występuje w wyższych położeniach. Karczownik i nornica ruda osiągają grzbiet Karkonoszy. Ssaki parzystokopytne są liczne, zwłaszcza sarna i jeleń europejski, a w ostatnich latach także dzik.Gatunkiem obcym w Karkonoszach jest muflon sprowadzony z Korsyki w 1912 roku i daniel , którego spotkamy w Górach Kaczawskich. Nietoperzy w Sudetach Zachodnich naliczymy 14 gatunków na 21 występujących w Polsce. Bytują one w jaskiniach Gór Kaczawskich i w licznych sztolniach (Sowia Dolina), oraz zamieszkują wieże kościołów, strychy itd. Dużą rzadkością jest mroczek pozłocisty. Ponadto występują tu nocki; wąsatek, orzęsiony, Netterera, Bechsteina,, duży, rudy, łydkowłosy. Mopek, gacek wielkouch, mroczek późny, posrebrzysty, podkowiec mały, borowiec.

Mroczek pozłocisty z Rudaw Janowickich	W ostatnich czasach zając stał się rzadkością

Świat ptaków tej części Sudetów jest zrożnicowany ze względu na wysokości. W Karkonoszach spotkamy typowo górskie ptaki takie jak płochach halny i pokrzywnica, północny podgatunek podróżniczka, siwerniak, i drozd obrożny. Z gatunków borealnych cietrzewia, bardzo nielicznego głuszca i być może jarząbka, którego widywano w ostatnich latach kilkakrotnie. Występowanie mornela po polskiej stronie nie było potwierdzane ostatnio, chociaż z czeskiej strony docierały informacje o lęgach w roku 1999. W niższych pasmach i w kotlinie żyje kuropatwa i bardzo rzadka przepiórka. Z gatunków górskich pliszka górska, pluszcz i orzechówka, krzyżodziób świerkowy i czeczotka nie występują na niżu a dosyć często spotkamy je w Karkonoszach, Rudawach i Górach Kaczawskich.

Niewątpliwie na terenie sąsiadującym z Górą Chojnik utrzymuje się stanowisko orła bielika. W Górach Izerskich znajduje się następne gniazdo tego drapieżnika. Orlik gniazdował kilka lat temu w Grzbiecie Lasockim. Z innych drapieżnych ptaków spotkamy tu kobuza (Trzcińskie Mokradła), pustułki, trzmielojada, krogulca, jastrzębia, myszołowa, błotniaka stawowego (Stawy Podgórzyńskie), puchacza na Miłku w Górach Kaczawskich, puszczyka, włochatkę, sóweczkę w Rudawach i Karkonoszach, kruka. Na stawach w kotlinie gniazdują czaple siwe, łabędzie nieme, bociany biale i czarne, łyski, perkozy, perkozki, kaczki krzyżówki, głowienki, czernice. W Rudawach spotkamy slonki i derkacze.

Krogulec z Rudaw Janowickich.	Sóweczka z Janowickich Garbów.

Kruk na Skalnym Moście.	Bocian czarny na Karpnickich Stawach.

Gady występujące w Sudetach Zachodnich, to żmija zygzakowata (często), rzadko zaskroniec (Góry Kaczawskie, Miłek, Połom, Borowy Jar), padalec, jaszczurki zwinka i żyworodna. Z płazów na uwagę zasługuje salamandra (Janowice Wielkie, Strużnica, Szklarska Poręba), rzekotka drzewna (Komarno, Karpniki, Podgórzyn), kumak górski (dosyć często), grzebiuszka ziemna, traszka górska.

Salamandra ze Strużnicy.	Paź królowej z Radomierza.

Spośród owadów spo tkamy tu ponad 100 gatunków motyli dziennych, z paziem królowej, zawisaki,zmierzchnice i inne motyle nocne.Nie powiodła się próba reintrodukcji niepylaka apollo w nieodległych Górach Kruczych, kolejna podejmowana jest na Górze Chojnik.Nie znane są próby przywrócenia w dolinie Czerwienia chrząszcza nadobnicy alpejskiej. Wśród zwierząt niższych interesujące, reliktowe gatunki spotkamy w Małym Stawie (Otomesostoma auditivum), w Małym Kotle Śnieżnym (wypływak alpejski, poczwarówka arktyczna). Na Miłku wśród mięczaków na uwagę zasługuje endemiczny świdrzyk śląski i piramidka naskalna.